Prawo

Egzekucja z ruchomości w świetle projektu ustawy o komornikach sądowych

W nowej ustawie o komornikach sądowych ustawodawca w sposób znaczący modyfikuje zasady prowadzenia egzekucji z ruchomości. Jak wpłynie to na skuteczności tego sposobu egzekucji?

Nagrywanie czynności przez komornika

Pierwszą kwestią, na którą należy zwrócić uwagę jest proponowany zapis dotyczący utrwalenia przebiegu czynności egzekucyjnych za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk. Projektowany art. 8091 kpc obejmuje swym zakresem katalog czynności jakie mają być utrwalone.

Wprowadzenie takiej regulacji spowoduje zwiększenie kosztów prowadzonej działalności przez komornika. Komornik będzie zobowiązany do zakupu sprzętu gwarantującego odpowiednią jakość oraz do rozbudowy swoich systemów teleinformatycznych. Możliwe też, że komornik będzie musiał zatrudnić osobę stricte powołaną tylko do tych czynności, kosztem np. zatrudnienia pracownika merytorycznego. Koniecznym będzie przeznaczenie dodatkowych środków na zakup dysków i serwerów, na których będą gromadzone utrwalone zapisy. Jednocześnie miejsca, na których komornik będzie zapisywał dokonane czynności muszą być objęte jak najstaranniejszą ochroną z uwagi na charakter czynności tam utrwalonych. Będzie to rodziło następne dodatkowe koszty – możliwe, że powstanie w dalszej perspektywie zapytanie czy wskazanym byłoby posiadanie w kancelarii pomieszczenia na przechowywanie tylko takich danych – wiązałoby się to z np. wyższym czynszem wynajmu lokalu przez komornika.

Sporną wydaje się być sytuacja dotycząca ochrony danych osobowych osób trzecich, które nie wyrażą zgody na ich filmowanie. Należy sobie postawić w tym miejscu pytanie, czy osoby trzecie nie będą swoim zachowaniem wstrzymywały specjalnie czynności egzekucyjnych twierdząc, że nie wyrażają zgody na utrwalanie ich wizerunku. Czy takie sytuacje nie wpłyną na jeszcze większą liczbę skarg wpływających do Sądu. Poza tym, należy pamiętać, iż dłużnik sam może obecnie dokonać rejestracji (np. telefonem) przeprowadzanych czynności przez komornika jako czynności wykonywanych przez funkcjonariusza publicznego. Wprowadzenie zapisu art. 809 1 kpc oprócz znacznego zwiększenia kosztów prowadzonej działalności przez komornika, może spowodować paraliż tego sposobu egzekucji.

Zajęcie ruchomości

Kolejną kwestią jaką proponuje ustawodawca, a która z kluczowych względów wydaje się nietrafiona, jest regulacja określająca jakie ruchomości może w toku czynności zająć komornik. Dotychczasowe uregulowanie wyrażone w art. 845 par. 2 kpc umożliwiało komornikowi zajęcie ruchomości, które były we władaniu dłużnika bądź we władaniu wierzyciela. W nowej regulacji komornik będzie mógł dokonać zajęcia tylko i wyłączenie ruchomości, które będą własnością dłużnika.

Można sobie wyobrazić sytuacje, w których komornikowi będą przedstawione fikcyjne umowy określające, iż ruchomości, które mają podlegać zajęciu, nie są własnością dłużnika. Obecnie obowiązujące rozwiązanie wydaje się być optymalne. Komornik podczas zajęcia może zająć ruchomości które są we władaniu dłużnika, jednocześnie pouczając osoby trzecie o możliwości ochrony ich praw poprzez wykorzystanie przez nie powództwa z art. 841 kpc. Zaproponowane rozwiązanie całkowicie uniemożliwi prowadzenie egzekucji z ruchomości. Dłużnik, który celowo stara się udaremnić prowadzone przeciwko niemu postępowanie będzie mógł w dowolny sposób doprowadzić do nie zajmowania majątku ruchomego.

Oszacowanie zajętych ruchomości

Sporne wydaje się rozwiązanie obligatoryjnego powołania biegłego dla oszacowania ruchomości, gdy jej wartość w chwili zajęcia w ocenie komornika przekraczać by miała 25 000,00 zł. W tym momencie komornik nie ma ustawowo określonego progu, od którego należy powołać biegłego dla oszacowania ruchomości. Oszacowania dokonuje się, gdy zajęta ruchomość jest specjalistycznym sprzętem, dziełem sztuki lub inną niepowszechną ruchomością i do której oszacowania konieczna jest specjalistyczna wiedza, bądź w przypadku, gdy dłużnik lub wierzyciel nie zgadza się z wyceną komornika.

Rozwiązanie to spowoduje zwiększenie kosztów prowadzonego postępowania które de facto obciążą w dalszej konsekwencji dłużnika. Oczywiście koszty biegłego w takiej sytuacji powinny być o wiele niższe niż w przypadku szacowania nieruchomości. Jednocześnie samo powołanie biegłego i przeprowadzenie przez niego szacowania ruchomości będzie stanowiło wydłużenie całego procesu zajęcia i sprzedaży ruchomości. Istotnym problemem jest kwestia kosztów. Tymczasowo, jak to się przyjęło, będzie nimi obciążony wierzyciel. Zaś docelowo, jeżeli egzekucji okaże się skuteczna – dłużnik. Nowe brzmienie przepisu może skutecznie zniechęcić wierzycieli do korzystania z tego sposobu egzekucji, którzy w obawie o powiększone koszty postępowania nie będą skorzy do podejmowania takiego ryzyka.

Podsumowanie

Zmiany w egzekucji z ruchomości ocenić należy zdecydowanie negatywnie. Mogą one spowodować całkowity paraliż tego sposobu egzekucji i doprowadzić do sytuacji, w której całkowitą władzę nad przebiegiem czynności terenowych będzie miał paradoksalnie dłużnik, a nie organ egzekucyjny je wykonujący. Należy zwrócił uwagę na fakt, iż w chwili obecnej ww. sposób egzekucji jest jednym z najbardziej efektywnych, jeżeli chodzi o zmobilizowanie nierzetelnego dłużnika do spłaty dochodzonego roszczenia, widmo sprzedaży majątku ruchomego bardzo często skłania dłużnika do współpracy.

W naszej ocenie proponowane zmiany związane z prowadzoną egzekucją z ruchomości przyczynią się do zmniejszenia efektywności prowadzonej egzekucji z tego składnika majątku dłużnika. Dłużnik paradoksalnie będzie miał kontrolę nad przeprowadzanymi czynnościami. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na kluczową dla całej sprawy kwestię, której wydaje się, że ustawodawca nie wziął pod uwagę dokonując nowym zapisów. Mianowicie coraz powszechniejsze są np. strony internetowe stricte skierowane do osób, które chcą uniknąć prowadzenia przeciwko nim egzekucji. Nowe zapisy mogą prowadzić do sytuacji, w których w miejscu zamieszkania dłużnika nic nie będzie stanowiło jego własności. Już w chwili obecnej można spotkać podmioty, które w momencie przeprowadzania przeciwko nim czynności egzekucyjnych przedstawiają dokumenty, z których wynika, iż znajdujące się w pomieszczeniu ruchomości stanowią własność osoby trzeciej i są one jedynie użyczone dłużnikowi. Obecnie obowiązujące unormowania dają możliwość zajęcia ruchomości, a sporne przypadki wyjaśnia sąd. Mające wejść w życie przepisy przyczynią się do zmniejszenia efektywności tego rodzaju egzekucji oraz zwiększenia związanych z nią kosztów.

Autor:

Arkadiusz Matysiak, Junior Specialist Corporate Client Department