Prawo

Mediacja szansą na odciążenie sądów

Mediacja w sprawach cywilnych (w tym w sprawach gospodarczych) jest instytucją wprowadzoną do porządku prawnego w 2005 roku. Jednak liczba ugód zawieranych w wyniku mediacji nadal stanowi niewielki odsetek w stosunku do wszystkich spraw rozpoznawanych przez sądy.

Upowszechnienie wykorzystywania mediacji w sprawach cywilnych, zwłaszcza pomiędzy przedsiębiorcami jest głównym celem nowelizacji ustawy z dnia 13 października 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów, obowiązującej od 1 stycznia 2016 r. Rezultatem zmian ma być szersze i częstsze zastosowanie mediacji, co spowoduje skrócenie i usprawnienie procesów sądowych oraz obniżenie kosztów sporów po stronie państwa i obywateli. Kolejnym argumentem jest podniesienie świadomości stron sporu, w kwestii możliwości porozumiewania się w drodze ugody, zarówno przed wytoczeniem powództwa, ale też w początkowej fazie postępowania.

Najistotniejsze zmiany w zakresie mediacji:

Nasilenie obowiązku informowania przez sąd o możliwości skierowania sprawy na drogę mediacji, szczególnie na wstępnym etapie postępowania;

Wprowadzenie konieczności informowania w pozwie, czy strony przed skierowaniem sprawy do sądu, podjęły próbę polubownego rozwiązania sporu. W sytuacji, gdy nie podjęto takiej próby, powód ma obowiązek wyjaśnić przyczyny. (I tutaj nasuwa się pytanie, czy aby wykazać przed sądem, że powód podjął próbę alternatywnego sposobu rozwiązania sporu wystarczy jedynie przedsądowe wezwanie do podjęcia polubownego załatwienia sprawy?);

Usystematyzowanie zagadnień proceduralnych dotyczących mediacji. Strony będą miały pierwszeństwo przy wyborze mediatora. Natomiast mediacja ma zostać wyznaczona na okres do 3 miesięcy (to akurat, wbrew założeniom nowelizacji, może znacznie wydłużyć postępowanie);
W przypadku braku wszczęcia mediacji przedsądowej z powodów niezależnych od wierzyciela (np. strona przeciwna nie wyrazi zgody na mediację), wierzycielowi nadal przysługują dodatnie skutki tej czynności dotyczące przerwania biegu przedawnienia roszczenia, jeśli wniesie pozew w terminie 3 miesięcy;

Wprowadzenie dodatkowych wymagań dotyczących kwalifikacji stałych mediatorów aby zapewnić wysokiej jakości usługi. Mediatorzy posiadający odpowiednie wykształcenie i umiejętności mają możliwość wpisania na listę stałych mediatorów prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego, gdzie znajdzie się również informacja dotycząca wpisu mediatora na listy prowadzone przez organizacje pozarządowe i uczelnie;

Włączenie kosztów mediacji, wszczętej na skutek skierowania przez sąd, do kosztów sądowych, co umożliwi zwolnienie osób o niskich dochodach od kosztów mediacji;

Obniżenie/zniesienie niektórych kosztów sądowych w postępowaniu mediacyjnym, np. wniosek o zatwierdzenie ugody pozasądowej zawartej przed mediatorem zwolniony zostanie od opłaty sądowej. W przypadku zawarcia ugody przed rozpoczęciem rozprawy, sąd zwróci stronom całość uiszczonej opłaty sądowej;

Ustalając wynagrodzenie adwokata oraz radcy prawnego sąd oceni jego zaangażowanie w czynności podjęte dla polubownego rozwiązania sporu także przed wniesieniem pozwu;

Sąd będzie miał możliwość obciążenia strony, która w sposób nieuzasadniony odmówiła poddania się mediacji, częścią kosztów powstałych poprzez nielojalne oraz naganne zachowanie względem sądu lub przeciwnika procesowego.

Zgodnie z założeniem ustawodawcy szersze wykorzystanie mediacji ma umożliwić stronom sporu zakończenie konfliktu w sposób tańszy, szybszy i mniej sformalizowany, natomiast przedsiębiorcom pozwolić na zachowanie dotychczasowych relacji gospodarczej.

Czy wybór polubownego sposobu rozwiązywania konfliktu stanie się realną i atrakcyjną alternatywą wobec skierowania sprawy do sądu powszechnego? Czas pokaże… Jednakże zmiany z pewnością nie wzbudzą entuzjazmu wśród prawniczej palestry.

Autor:

Katarzyna Miłek