Prawo

Czego komornik nie może zająć w firmie?

Zgodnie z art. 803 k.p.c. tytuł wykonawczy stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji o całe objęte nim roszczenie i ze wszystkich części majątku dłużnika, chyba że z treści tytułu wynika co innego. Oznacza to, że komornik co do zasady może prowadzić egzekucję ze wszystkich składników majątkowych należących do dłużnika w pełnym zakresie np. z ruchomości, nieruchomości, wierzytelności, wynagrodzenia za pracę czy rachunku bankowego, chyba że przepisy szczególne ograniczają lub wyłączają egzekucję z danego składnika majątkowego.

Z powyższego uregulowania wynika, iż nie można prowadzić egzekucji z rzeczy, które nie stanowią własności dłużnika, mimo iż są przez niego używane np. na podstawie umowy leasingu czy użyczenia. Jeżeli zatem komornik dokona zajęcia, które narusza prawa osoby trzeciej, może ona na podstawie art. 841 k.p.c. wystąpić do sądu przeciwko wierzycielowi z powództwem przeciw egzekucyjnym, w którym domagać się będzie zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji. W postępowaniu takim osoba trzecia musi wykazać, iż to ona, a nie dłużnik jest właścicielem zajętej rzeczy. Dodatkowo z powództwem takim można wystąpić jedynie w terminie jednego miesiąca od dowiedzenia się o naruszeniu prawa. Powództwo wniesione po tym upływie sąd oddali, a zajęcie pozostanie w mocy.

Kolejne uregulowanie chroniące firmę przed egzekucją komorniczą zawiera art. 1061 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli egzekucja zostanie skierowana do rzeczy niezbędnej do prowadzenia działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, dłużnik może wystąpić do sądu o wyłączenie tej rzeczy spod zajęcia, wskazując we wniosku składniki swego mienia, z których jest możliwe zaspokojenie roszczenia wierzyciela w zamian za rzecz zwolnioną. O wyłączeniu spod zajęcia sąd orzeka po wysłuchaniu stron, biorąc pod uwagę obok interesów wierzyciela i dłużnika również społeczno-gospodarcze znaczenie działalności gospodarczej dłużnika. Z chwilą wydania postanowienia zwalniającego spod zajęcia, w stosunku do mienia zastępczego określonego w postanowieniu następują skutki zajęcia. Wniosek o zwolnienie spod zajęcia może być zgłoszony również w skardze na czynności komornika.

Z treści art. 1061 § 1 k.p.c. wynika, iż rzeczy niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużnika nie są wyłączone spod zajęcia z mocy samego prawa. Wyłączenie następuje na mocy postanowienia sądu wydanego na wniosek dłużnika. W tym wniosku dłużnik musi wskazać mienie zastępcze, które będzie podlegało zajęciu w zamian za wyłączane. W konsekwencji zajęcie rzeczy niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa jest dopuszczalne, a ich późniejsze zwolnienie zależne jest od inicjatywy dłużnika i uznania sądu.

Na marginesie należy wspomnieć, iż kodeks postępowania cywilnego wśród rzeczy, które nie podlegają egzekucji z mocy prawa wymienia narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych (art. 829 pkt. 4 k.p.c.). Z uwagi jednak na treść art. 1061 1 k.p.c. uznać należy, iż regulacja ta dotyczy jedynie osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa. Na wyłączenie to będą mogli powoływać się zatem jedynie drobni przedsiębiorcy, których działalność nie przybiera zorganizowanej formy przedsiębiorstwa np. wolne od zajęcia będą narzędzia hydraulika świadczącego proste usługi hydrauliczne.

Jeżeli dłużnik jest przedsiębiorcą świadczącym usługi na podstawie umowy zlecenia, to będzie się on mógł powoływać na ograniczenie egzekucji, o którym mowa w art. 829 pkt 5 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę egzekucji nie podlegają pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie Jeżeli zatem dłużnik jest przedsiębiorcą otrzymującym świadczenia powtarzające się, których celem jest zapewnienie utrzymania się, zastosowania do tego typu świadczeń będą miały przepisy ograniczające egzekucję z wynagrodzenia za pracę (art. 833 § 2 k.p.c.). Zgodnie z tymi przepisami wolna od zajęcia jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Tym samym dłużnik może powoływać się na przedmiotowe przepisy, wskazując iż otrzymywane przez niego wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia wolne jest od potrąceń.

Na koniec kilka słów o ograniczonych skutkach zajęcia rachunku bankowego przedsiębiorcy. Wynikający z zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego zakaz wypłat z tego rachunku nie dotyczy bowiem bieżących wypłat na wynagrodzenie za pracę wraz z podatkami i innymi ciężarami ustawowymi oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania – do wysokości przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału. Wypłata na wynagrodzenie za pracę następuje po złożeniu komornikowi odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dowodu, a wypłata na alimenty i renty alimentacyjne – tytułu wykonawczego stwierdzającego obowiązek dłużnika do płacenia alimentów lub renty. Bank dokonuje wypłat na podstawie zezwolenia komornika. Wypłaty na alimenty i renty alimentacyjne następują do rąk uprawnionego do tych świadczeń (art. 890 § 2 i 2¹ k.p.c.).

Prawo bankowe reguluje też zasady określania kwoty wolnej od zajęcia w przypadku egzekucji z rachunku bankowego. Po zmianach przepisów, które miały miejsce w 2016 roku obecnie środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego, w każdym miesiącu kalendarzowym, w którym obowiązuje zajęcie, do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi zatrudnionemu w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy. Nadto środki pieniężne zgromadzone na rachunkach prowadzonych dla kilku osób fizycznych są wolne od zajęcia do wysokości określonej powyżej, niezależnie od liczby współposiadaczy takiego rachunku. Zatem aktualnie kwota wolna od zajęcia w wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązuje dla każdego miesiąca oddzielnie. Kwota wolna od zajęcia nie ma już zatem charakteru jednorazowego, ale limitu odnawialnego, stosowanego w każdym miesiącu kalendarzowym trwania zajęcia rachunku przez komornika. W roku 2017 kwota wolna od zajęcia konta bankowego wynosiła 1500 zł.

Autor:

Matylda Burczyńska-Radym, Radca Prawny